Homeros – Odysseia (Kitap özeti)

Homeros’un Odysseia’sı bir Eski Yunan destanı. Destan 24 bölümden oluşuyor. Bu yazıda Odysseia’nın bölümlerinin kısa özeti yer alıyor. 

Kitap incelemesi: Homeros – Odysseia

Homeros – Odysseia – Kitap özeti

Birinci Bölüm: Sesleniş - Tanrılar Toplantısı - Athene'nin Öğütleri - Şölen

Zeus ile tanrılar Odysseus’un evine dönmesine karar verirler ve Athene’ye bu konuda görev düşer. Odysseus, Troya savaşı dönüşünde bir adada bir tanrıça tarafından alıkonulmuş. 

Sonra Odysseus’un evine gidiyoruz. Odysseus, Troya’daki savaştan dönmeyince karısı Penelopeia ile evlenmek isteyen birçok talipli gelmişti. Penelopeia da hiçbirine ne evet ne de hayır diyor. Sonuçta bu adamlar bütün gün Odysseus’un evinde yiyip içip oturuyor. Tanrı Athene, insan kılığına girerek buraya gelir ve Odysseus’un oğlu Telemakhos’a öğütler verir. En başta da bir gemi ile babasını aramaya çıkmasını söylüyor.

İkinci Bölüm: İthakelilerin Toplantısı - Telemakhos'un Yola Çıkışı

Telemakhos, Akhaları (Yunanlılar) toplar ve Athene’nin öğüdüne uyarak babasını aramak ya da onunla ilgili bir haber duymak için denize açılacağını, kendisine gemi ve yol arkadaşları verilmesini ister. İsteği kabul edilmez. Bunun yerine talipliler annesinin kendilerini aldattığını, yıllardır gündüzleri dokuduğu bezi geceleri söktüğünü öğrendiklerini söylerler. Ama yine de Athene, Telemakhos’a yardım eder, bir gemi ve yol arkadaşları bularak denize açılır. 

Üçüncü Bölüm: Pylos'ta

Pallas Athene ve Telemakhos gemi ile Pylos’a gelirler. Telemakhos burada Nestor’a babasına ne olduğunu sorar. Troya’da ya da ondan sonra Odysseus’a neler olduğunu öğrenmek ister. Nestor da Troya’dan ayrıldıktan sonra neler yaşandığını anlatır. Agamemnon onlara kalmalarını söylerken bir kısmı ayrılır ve evlerine döner. Odysseus da ilk önce dönenler arasında olsa da sonra geri döner. Ondan sonra da Nestor’un ne olduğu ile ilgili bir bilgisi yok.

Daha sonra Telemakhos’un sorusu üzerine Nestor, Aigisthos’un Agamemnon'un karısını ve krallığını nasıl ele geçirdiğini anlatıyor. Agamemnon'un kardeşi ve kral olan Menelaos ise bu sıralarda denizde ve ganimet topluyor. Bu hikâyenin sonu ile şöyle anlatılıyor:

“Bu ara Aigisthos yıkımlar kuruyordu evinde ona.

Öldürdü sılasına kavuşan Atreusoğlu'nu,

aldı tekmil halkı boyunduruk altına.

Hüküm sürdü bol altınlı Mykene'de tam yedi yıl.

Tanrısal Orestes başının belası oldu sekizinci yılda,

döndü Atina'dan, öldürdü babasını öldüreni,

kendisini ünlü bir babadan eden adamı.

Uğursuz anasını, korkak Aigisthos'u gömdü,

ölü şöleni verdi tekmil Argoslulara.

Gür sesli Menelaos da çıkageldi o gün,

gemileri malla doluydu tıkabasa.” (s. 78)

Nestor, bunları anlattıktan sonra Telemakhos’un yanındaki ihtiyarın Athene olduğunu anlar ve sonraki gün ona kurban keser. Ardından Telemakhos’a at, araba ve bir oğlunu verir ve gideceği yola gönderir. Babasına ne olduğunu Menelaos’a soracak bu sefer.

Dördüncü Bölüm: Lakedaimon'da

Telemakhos ve Nestor’un oğlu bu sefer Lakedaimon'a varırlar. Menelaos iki düğün yapıyor. Biri oğlu biri de kızı için. Kızını Akhilleus'un oğluna veriyor. Telemakhos bu sefer Menelaos’a babası ile ilgili bir şey bilip bilmediğini sorar. O da Mısır yakınlarında bir adada başına gelenleri anlatır ve orada bir tanrıdan Odysseus’un (Laertes’in oğlu) bir adada alıkonulduğunu öğrendiğini söyler. 

Tabii Menelaos bir de Mısır yakınında adada yaşadıklarını ve Agamemnon’un başına gelenlerden de bahsediyor. Troya’dan evine dönen Agamemnon tuzağa düşürülür ve öldürülür. Ona tuzak kuran Aigisthos da onun malını mülkünü ele geçirir. Ta ki o da öldürülene kadar.

Bu arada İthake’de talipler Telemakhos’un gittiğini öğrenirler. Antinoos, Eupeithes'in oğlu da Telemakhos’a dönüşünde tuzak kurmaya gider. 

Beşinci Bölüm: Kalypso'nun Mağarası - Odysseus'un Salı

Odysseus, bir adada Kalypso (bir Nymphe) tarafından alıkonulmuş. Zeus, Hermeias’ı Odysseus’u kurtarması için gönderir. O da adaya gelerek Kalypso ile konuşur. Zeus’tan korkan Kalypso, Odysseus’u serbest bırakma kararı alır. Hatta adadan ayrılacak salı yapmasına da yardım eder. Odysseus adadan ayrılır ama ona kızgın olan Poseidon bunu görür ve üzerine fırtınalar salar. Ama tanrıların da yardımı ile Odysseus sonunda Phaiakların ilinde karaya çıkar. 

Altıncı Bölüm: Odysseus'un Phaiak İline Gelişi

Ogygie Adası'ndan ayrılarak Phaiakların ilinde karaya çıkan Odysseus burada bir çalının altına kıvrılarak uyur. Phaiakların kralı Alkinoos'un kızı Nausikaa da onun uyuduğu nehir kenarına çamaşır yıkamaya gelir. Bu işte de Athene’nin parmağı var. Odysseus’u bulur ve şehre getirir.

Yedinci Bölüm: Odysseus Alkinoos'un Sarayında

Odysseus, Alkinoos'un sarayına gelir ve karısı Arete’nin ayaklarına kapanarak yardım ister. Phaiaklar da ona evine dönmede yardım etme sözü verirler. Odysseus da bu arada başından geçenleri anlatır onlara. 

Sekizinci Bölüm: Odysseus'un Onuruna Şenlik

Phaiaklar, daha adını bile bilmedikleri ama görünümünden etkilendikleri misafirleri Odysseus için bir şenlik düzenlerler. Bu arada oyunlar oynanır, yarışlar yapılır. Odysseus da katılır. Aynı zamanda Demodokos isimli ozan da burada iki destan anlatır. Aphrodite ile Ares’in birlikte olmaları ve topal Hephaistos'un da onları yatakta yakalayarak tanrıları evine toplaması ile ilgili. İkinci olarak ise Troya’da atın yapılması, askerlerin bu atın içine girerek şehri ele geçirmesi ile ilgili. En sonunda Odysseus’a kim olduğu ve neden ozan Troya’yı anlattığında ağladığı sorulur. 

Dokuzuncu Bölüm: Odysseus Anlatır - Kikonlar Lotosyiyenler – Tepegözler

Odysseus da anlatmaya başlar. İlk önce adını söyler sonra da Troya’dan sonra başına gelenleri. Troya’dan birkaç gemi ile yola çıkmışlar. İlk önce gemilerle Kikonlar’ın şehri İsmasor'a gelir. Şehre saldırıyor ve yağmalıyorlar. Sonra kaçıp gitmelerini önerir Odysseus ama diğerleri dinlemez. Bu sefer Kikonlar saldırır ve burada bir kısmını öldürülür. 

Buradan kaçan Akhalar bu sefer Lotosyiyenlerin toprağına gelirler. Lotosyiyenler sadece lotos yemişi yer. Odysseus’un bazı arkadaşları da bunu yedikten sonra buradan ayrılmak istemezler. Bu tatlı meyvenin böyle bir etkisi var. Gitmek istemeyenleri gemide zincire vurup buradan da ayrılırlar. Sonra gelirler Tepegözlerin iline. 

Odysseus diğerlerinden ayrılarak Tepegözlerin adasına çıkar kendi gemisi ve arkadaşları ile. Burada Poseidon’un oğlu olan Polyphemos isimli Tepegözün mağarasına gelirler. Tepegöze konuk olmak için gelirler ama bu dev onları tek tek yemeye başlar. Odysseus da Tepegözü kör ederek mağarasından kurtulmanın yolunu bulur. Birkaç arkadaşı da kurtulur. Sonra yine diğer gemilerle denize açılırlar.

Onuncu Bölüm: Aiolos - Laistrygonlar – Kirke

Bu sefer Odysseus ve arkadaşları gemileriyle Aiolos Adası'na gelirler. Burada Hippotesoğlu Aiolos ailesi ile yaşıyor. Rüzgarlara gücü yeten birisi ve bir tuluma rüzgar dolduruyor ve Odysseus’un gemisine koyuyor ki evlerine çabuk varsınlar. Ama arkadaşları bu tulumda altın ve gümüş olduğunu düşünür ve tamah ederler. Sonuçta tulum açılınca ortalık farklı rüzgarlarla dolar ki yeniden Aiolos Adası'na getirir onları rüzgarlar. Bu sefer Hippotesoğlu Aiolos onlara kızar ve kovar. 

Bu sefer kürek çekerek Laistrygonlar’ın adasına gelirler. Buranın kralı da Laistrygon Antiphates. Bunlar dev gibi insanlar. Daha adaya adım atar atmaz Laistrygonlar birkaçını yakalar ve yer. Diğerlerine de saldırır, gemilerini batırır ve gerisini de yemek için şişe geçirirler. Odysseus ise gemisini daha uzakta demirlediği için hemen kaçıp kurtulur.

Bu sefer tek gemi kalırlar (sadece 40 kişiler artık) ve korkunç tanrıça Kirke’nin olduğu adaya gelirler. Kirke ilk önce Odysseun’un arkadaşlarının bir kısmını köşkünde tuzağa düşürerek domuza çevirir. Odysseus, başka bir tanrının da yol göstermesi ile onları kurtarır ve yeniden insana dönüşürler. Bu sefer bir yıl Kirke’nin evinde kalırlar. Gitmek istediklerinde ise Kirke onlara Hades'in ve korkunç Persephone'nin ülkesine gitmeleri ve burada Thebailı Teiresias'ın ruhuna danışmaları gerektiğini söyler. Bu şekilde eve dönüş yolunu öğrenebilecekler. Yani yeni istikamet ölüler ülkesi.

On Birinci Bölüm: Ölüler Ülkesinde

Ölüler ülkesine gelir ve Kirke’nin dediği gibi kurbanlar keser. Thebailı Teiresias'ın ruhu gelir ve nasıl eve döneceğini söyler Odysseus’a. Burada anasının da ruhunu görür ve onunla konuşur. Daha sonra burada gördüğü diğer ruhların kimler olduğunu uzun uzun anlatır. Burada Phaiaklar’a anlattıklarına bir ara veriyor. Ancak sonra Troya’da savaşanlardan kimleri ölüler dünyasında gördüğü sorulur ki o da onları anlatmaya başlar. Agamemnon ve Akhilleus da var bunların arasında. Agamemnon, karısının nasıl onu tuzağa düşürerek öldürttüğünden yakınır. Akhilleus ise oğluna ne olduğunu öğrenmek ister. Ardından Odysseus ölüler ülkesinden ayrılır.

On İkinci Bölüm: Seirenler - Skylla - Kharybdis - Güneş'in Sığırları

Odysseus ve arkadaşları yeniden Aiaie Adası'na, Kirke’nin konağı olan adaya geri dönerler. Kirke de onlara bundan sonra nasıl bir yol izlemeleri gerektiğini söyler. Çünkü önlerinde Seirenler, Skylla, Kharybdis gibi canavarlar var. Bir de Güneş’in adasındaki inekler ve koyunlara dokunmamalarını öğütler onlara. Yoksa evlerine dönemezler.

Odysseus ve arkadaşları, Seirenler, Skylla ve Kharybdis’in tehlikesini bu öğütleri dinleyerek atlatırlar. Ancak denize açılmaları için gerekli rüzgar çıkmayınca Güneş’in adasında bir ay kalınca buradaki inekleri kesip yerler. Tam da Odysseus’un adanın içine gittiği bir zamanda. Onun öğütlerini dinlemezler. Güneş de Zeus’tan onları cezalandırmalarını ister. Sonuçta Odysseus dışında hepsi fırtınada helak olur. Odysseus da Tanrıça Kalypso’nun oturduğu Ogygie Adası’na gelir ki bu tanrıça onu kocası yapmak ister ve uzun süre alıkoyar. 

On Üçüncü Bölüm: Odysseus'un Phaiaklar İlinden Ayrılması - İthake'ye Varışı

Odysseus, serüvenlerini anlatmayı bitirir. Phaiaklar da ona armağanlar verir. Kral Alkinoos bir gemi ile onu İthake’ye gönderir. Odysseus sonunda İthake’ye varır. Yanında da Phaiakların verdiği armağanlar. 

Bu arada Poseidon da Phaiaklara kızar. Odysseus’a yardım ettikleri için. Odysseus’u götüren gemiyi dönüşte taşa çevirir. Adayı da dağla örtmeyi düşünüyor.

Bu arada Athene yeniden Odysseus’un karşısına çıkar. Bu sefer kim olduğunu söyler. Evinde karısına talip olanlara ne yapacaklarını konuşurlar. Athene ilk önce Odysseus’u bir ihtiyara çevirir sonra da oğlu Telemakhos'u çağırmaya gider. Telemakhos hala Lakedaimon'da Menelaos'un yanında.

On Dördüncü Bölüm: Odysseus'un Eumaios'la Konuşması

Odysseus, adası İthake’de ihtiyar bir adam kılığında domuz çobanı Eumaios’un ağılına gelir. Aslında güttüğü domuzlar Odysseus’undur. Burada sohbet ederken kim olduğu sorulunca Odysseus da başka birisiymiş gibi yeni bir macera uydurur. Troya savaşına katılması, Mısır’a gitmesi, Libya’da esir edilmesi ve sonuçta da İthake’ye gelip çıkması ile ilgili. 

On Beşinci Bölüm: Telemakhos'un Eumaios'un Kulübesine Gelişi

Bu arada Pallas Athene, Lakedaimon'a geliyor ve Telemakhos’a artık eve dönme vakti olduğunu söyler. Menelaos da ona armağanlar verir. Telemakhos, Nestor’un oğlu Peisistratos ile yola çıkar ve geride bıraktığı gemisi ve arkadaşlarının yanına gelir. Athene ayrıca İthake yakınında bir adada taliplilerin bir pusu kurarak onu öldürmek istediğini de haber verir. 

İthake’de ise Odysseus domuz çobanı Eumaios'un kulübesinde kalıyor. Eumaios ona kim olduğunu anlatır. Babası başka bir adada kralmış. Fenikyeliler onu çocukken kaçırmış sonra da Odysseus’un babası Laertes’e satmışlar.

Bunlar olurken Telemakhos da İthake’ye varır ve Athene’nin söylediği gibi çobanın kulübesine yollanır. 

On Altıncı Bölüm: Telemakhos'un Babasını Tanıması

Telemakhos, çobanın kulübesine gelir ve ihtiyar bir dilenci kılığındaki Odysseus ile konuşur. Ardından çoban Eumaios'u evine gönderir ki annesine geldiğini haber versin. Bu arada Athene de Odysseus’u yeniden kendi görünümüne dönüştürür ve Telemakhos da babasını tanır. Oturup taliplere ne yapacaklarını planlamaya başlarlar. 

Bu arada Telemakhos’a denizde pusu kuran taliplilerden bir kısmı da adaya geri döner. Ayrıca Telemakhos’un adaya geri döndüğü de duyurulur. Bu sefer talipler Telemakhos’u nasıl öldüreceklerinin planını kurmaya başlarlar. 

On Yedinci Bölüm: Telemakhos'un Kente Dönüşü

Telemakhos şehre dönüyor ve sonra da evine. Annesine nereye gittiğini kimlerle konuştuğunu anlatır. Bu arada Odysseus da dilenci kılığında kendi konağına gelir. Talipliler yemek yiyorlar. Odysseus da onların arasına karışır ve dilenmeye başlar. Bazıları ona kızar, vurur, bazıları da yediklerinden yani Odysseus’un malından ona sadaka verirler. Talipler arasında Antinoos kötülüğü ile öne çıkıyor. Penelopeia bu dilenci ile konuşmak ister ama o kabul etmez. 

On Sekizinci Bölüm: Odysseus'la İros'un Güreşi

Ardından konağa ismi İros olan bu şehrin dilencisi gelir. İhtiyar kılığındaki Odysseus’un burada dilenmesini istemez ve onu dövmekle korkutur. Talipliler ise bu iki dilencinin kavgasını izleyerek eğlenmek isterler. Sonunda Odysseus kısa sürede adamın payını verir. Yine de talipliler Odysseus ile dalga geçmeye başlarlar. O da bu talipleri nasıl öldürebileceğini düşünüyor ve planlar yapıyor. 

On Dokuzuncu Bölüm: Odysseus'la Penelopeia’nın Görüşmesi - Ayak Yıkama Sahnesi

Odysseus şimdi de Telemakhos’a bütün silahları götürüp bir yere kilitlemesini söyler. Talipler sorarlarsa da ocaklardan sislenmesinler, paslanmasınlar diye böyle yapıyorum dersin diye de tembihler. Ayrıca kavga eder birbirinizi öldürebilirsiniz diye de onları kaldırdım da demesini söyler. 

Sonra Penelopeia gelir ve ihtiyar dilenci kılığındaki Odysseus ile konuşur. O da yine kim olduğu ve Troya’da Odysseus’u gördüğü ile ilgili bir hikâye daha uydurur. Penelopeia söylediklerinin doğruluğunu kontrol etmek için Odysseus’un ne giydiğini ve arkadaşlarının kim olduğunu sorar. İhtiyar doğru söyleyince de Penelopeia inanır ve hizmetçilerine onu yıkamalarını söyler. İhtiyar hizmetçi kadın Eurykleia ayaklarını yıkarken de ayağındaki yaradan Odysseus olduğunu anlar. Ama onun isteği ile kimseye söylemez. 

Bu arada Penelopeia da yarın bir yarışma düzenleyeceğini ve kim yenerse onun karısı olacağını söyler. Yarışma da Odysseus’un yayını gererek, onun gibi bir oku dizili 12 baltadan geçirmek. 

Yirminci Bölüm: Tanrıdan İşmarlar

Talipler yine güle oynaya vakit geçiriyor. Telemakhos'a takılıp, konuklarını alaya alıyorlardı. İkarios'un kızı Penelopeia da olanları izliyor ve görüyor. Taliplerin sonu ise yaklaşıyor. 

Yirmi Birinci Bölüm: Odysseus'un Oku

Penelopeia, hazine odasına giderek Odysseus’un yayını, okları ve baltaları getirir. Taliplerden kim bu yayı kurar ve oku baltaların ucundaki halkaların hepsinden geçirebilirse onunla evleneceğini söyler. Tabii hiçbiri oku kuramaz. Bu arada Odysseus da domuz çobanı ve başka bir hizmetçisine daha kendisini tanıtır ve kapıları kapatmasını söyler. Sonra da itirazlara rağmen yayı kurar ve oku denilen şekilde atar. Telemakhos da artık silahlarını çıkarır ve dövüşe hazırlanır. 

Yirmi İkinci Bölüm: Taliplerin Öldürülmesi

Odysseus da ok saçmaya başlar taliplilerin üzerine. İlk önce Antinoos’u vurur. Talipler ilk önce yanlışlıkla vurduğunu zannederler bu dilenci ihtiyarın Antinoos’u. Sonra Odysseus kim olduğunu söyler. Hepsi korkuya kapılır. Oklar bitince de kargılarla onları öldürmeye başlar. Oğlu da ona yardım ediyor. Bir de iki çoban hizmetçisi. Odysseus’un keçi çobanı Melanthios da hazine odasından taliplere silah verir. Yine de sonuçta hepsi ölür. Sadece ozan Phemios ve haberci Medon’un canını bağışlar.  

Sonra hizmetçi kadınlardan taliplerle yatanları çağırtır. Odysseus, oğlu ve iki çoban cesetleri evden çıkarırken, bu kadınlar da yerleri temizlemeye yardım ederler. Sonra onların da cezası ölüm olur. Ardında da keçi çobanı Melanthios’a acı dolu bir ölüm verirler. 

Getirdiler Melanthios'u da dışarı avluya ön kapıdan,

kestiler insafsız tunçla kulaklarını ve burnunu, 

sonra erkekliğini koparıp attılar köpeklere çiğ çiğ,

sonra kestiler ellerini ve ayaklarını öfke içinde.

Sonra da kendi ellerini ayaklarını yıkayıp

vardılar Odysseus'un yanına ve işleri bitti. (s. 364)

Yirmi Üçüncü Bölüm: Odysseus'la Penelopei’nın Kavuşması

Ardından dadı Eurykleia’yı gönderirler Penelopeia’yı çağırmaya. Penelopeia ilk önce inanmak istemez. Bu arada Odysseus ve oğlu Telemakhos bu kadar adamı öldürdükten sonra ne yapacaklarını düşünürler. Penelopeia da artık onun Odysseus olduğundan emin olunca uyumaya giderler. Odysseus da karısına başından geçenleri bir bir anlatır. Sabah olduğunda ise Odysseus, Telemakhos, Sığırtmac ve Domuz Çobanı ile silahlarını alır evden çıkarlar. 

Yirmi Dördüncü Bölüm: Ölüler Ülkesi – Son

Son bölümde Odysseia ilk önce ölüler ülkesine götürüyor okuru. Burada Akhilleus, Agamemnon ve Troya’da ölenleri görüyoruz. İlk önce Akhilleus Agamemnon’na nasıl oldu da kral olmasına rağmen böyle tuzağa düşüp öldüğünü sorar. Sonra Agamemnon da Akhilleus öldükten sonra ona nasıl tören yaptıklarını anlatır. 

Bu arada Odysseus’un öldürdüğü taliplerin ruhları varır ölüler ülkesine. Onlar arasında Menelaos'un oğlu Amphimedon da var. O da nasıl olup Odysseus’un karısına talip olduklarını ve sonra da öldürüldüklerini anlatır. 

Diğer yandan Odysseus da babası Laertes'in bahçesine gelir. Döndüğünü söyler ve yemeğe otururlar. 

Şehirde ise taliplilerin öldüğü haberi yayılır. Bunların akrabaları Odysseus’dan öç almak ister. Bir kısmını Odysseus’un canlarını bağışladığı ozan ve haberci vazgeçirir. Çünkü oğulları taşkınlık ederken hiçbir şey dememişlerdi. 

Öte yandan Zeus ve Athene de bu konuyu konuşur ve onlar arasında barış yapmayı planlarlar. Sonuçta böyle de olur.

SON