Levent Yaylagül - Kitle İletişim Kuramları: Egemen ve Eleştirel Yaklaşımlar (Kitap özeti)
Yaylagül’ün “Kitle İletişim Kuramları: Egemen ve Eleştirel Yaklaşımlar” kitabı bu alanla ilgili bir başlangıç kitabı niteliği taşıyor. İletişim çalışmaları nasıl başladı, nasıl gelişti, temel egemen yaklaşımlar hangileri sorularına cevap vermekle birlikte, eleştirel yaklaşımlar ve Frankfurt okulu temsilcilerinin görüşleri konusunda derine inmeden, özet bilgiler sunuyor.
Kitle iletişim kuramlarına bir giriş niteliği taşıyan kitapta bu alanla ilgili yapılabilecek okumalar konusunda da satır aralarında bilgiler bulabilirsiniz. İletişim bilimiyle ilgilenen kişilerin temel eserleri ve nelere yer verdikleri de kısa kısa anlatılıyor.
Kitle iletişim kuramlarına bir giriş niteliği taşıyan kitapta bu alanla ilgili yapılabilecek okumalar konusunda da satır aralarında bilgiler bulabilirsiniz. İletişim bilimiyle ilgilenen kişilerin temel eserleri ve nelere yer verdikleri de kısa kısa anlatılıyor.
Kitle İletişim Kuramları: Egemen ve Eleştirel Yaklaşımlar
Tabii kitap kitle iletişim kuramlarını temel iki başlık altında ele alıyor; ana akım (egemen) yaklaşımlar ile eleştirel yaklaşımlar. Bu ikisi arasındaki farkı birer cümle ile şöyle özetleyebiliriz; Ana akım: Varolan toplumsal düzeni meşrulaştırmak ve sürdürmek amaçlı kuram ve yaklaşımlar; Eleştirel kuramlar: Mevcut sistemi ve iletişimi eleştirel tarzda irdeleyen çalışmalar. (s.27)Egemen ve eleştirel yaklaşımın farkını daha detaylı ise aşağıdaki tablo ile özetleyebiliriz:
| Egemen (Ampirik) Araştırmalar | Eleştirel Kuramlar |
|---|---|
| Ekonomik ve siyasi kurumların yapısını, iktidarın merkezileşmesini, egemen bağımlı ilişkilerini ve sınıf çıkarlarını analiz dışında tutarlar. | Dayanak noktasını siyasi ve ekonomik ilişkilerin asimetrik yapısı oluşturur. |
| Bütün bilgilerin kaynağının duyumsal tecrübe olduğu görüşü hakim. Aklı deneyden bağımsız olarak bilgi kaynağı kabul eden yaklaşıma karşı çıkar. | |
| Tarihsel süreci, iktidarı, egemen ideolojiyi dikkate almaz. | Toplumsal çatışma, eşitsizlik, kurumsal güdüler, iktidar gibi kategorileri dikkate alır. |
| Araştırmacının değer yargılarını araştırmaya katmasını istemez. | Araştırmanın kendisini de toplumsal sürece bir müdahale olduğunu düşünür. |
| Pozitivist bilgiye ve bilimin nihai amacının nesnellik olduğuna inanan pozitivist metot kullanır. | Objektifliğin bilinçli ya da bilinçsiz bir şekilde değerlerin ve ideolojilerin üstünü örten bir maske olduğunu düşünür. |
| Eleştirel yaklaşımı öznel ve spekülatif görür. | Objektifliğin mümkün olmadığını belirtir. Çünkü bilim toplumsal iktidarın sürdürülmesine hizmet eder ve toplum bilimlerde ve kuramlardan değer yargılarından kaçınılamaz. |
| Statükocu | Mevcut toplumsal yapıdaki siyasi, ekonomik ve kurumsal yapılarda ve iktidar ilişkilerinde değişim savunur. |
| Amacı, egemen kurumsal yapının kendisini yeniden üretmesine hizmet etmektir. | Toplumu dinamik ve diyalektik bir süreç olarak görür. |
| Araştırma sorunu bir örgütün eylemini nasıl daha etkin hale getirilebileceğini araştırır. | İlgili toplumsal katmanların ihtiyaçlarının karşılanmasında toplumsal kurumların nasıl yeniden biçimlendirileceğinin araştırır. |
“Kitle İletişim Kuramları: Egemen ve Eleştirel Yaklaşımlar” kitabında üzerinde durulan diğer konular ise başlıklar şeklinde şöyle:
Kitle iletişimde etki araştırmaları
- Ana Akımın Geliştirdiği Temel Kuramlar
- Propaganda, hipodermik iğne, sihirli mermi, uyarıcı-tepki modeli
- İki Aşamalı Akış Modeli
Walter Lippmann: 1921’de Public Opinion kitabında medyanın insanların düşüncelerini şekillendiren bir araç olduğunu dile getirmiştir.
Harold Lasswell de bu görüşe dayanarak, medyanın okuyucu izleyici üzerinden güçlü bir etkiye sahip olduğunu iddia ettiği “hipodermik iğne” modelini geliştirmiştir. Laboratuvar çalışmalarında bu model reddedilerek “minimum etki” kuramı geliştirilmiştir. (45-46)
1980’de Gündem Kurma kuramı geliştirilmiştir. Buna göre medya konu ve düşünceleri seçerek kamuoyunun dikkatini bu konu ve görüşler üzerinde yoğunlaştırmayı sağlamaktadır.
Kitle iletişime teknolojik yaklaşımlar
- Innis Yaklaşımı
- McLuhan Yaklaşımı
- Kullanımlar ve Doyumlar
- Kültürel Göstergeler ve Ekme Kuramı: George Gerbner
- Gündem Belirleme:
- Suskunluk Sarmalı: Elisabeth Noelle-Neumann
- Eşik Bekçiliği Modeli:
- Bilgi Eksikliği Hipotezi
- Modernleşme Kuramları - Yeniliklerin Yayılması Modeli
- Kitle İletişimi Kitle Kültürü ve Popüler Kültür
Innis Yaklaşımı: Teknolojiyi toplumsal ve ekonomik yapının temel belirleyicisi olarak kabul eder. Teknoloji içeriği belirler. Elektronik iletişim ile yüz yüze iletişim zayıflamış ve pasif bir izleyici kitle oluşmuştur.
McLuhan Yaklaşımı: KİA’nın (kitle iletişim araçları) gelişmesi ile dünya küresel köye dönüşmüştür. Sıcak ve soğuk iletişim araçları. Sıcak sadece bir duyu organına hitap eder.
Kitle iletişime eleştirel yaklaşımlar
- Yapısalcılık
- Kültürel Çalışmalar
- Ekonomi Politik
- Walter Benjamin
- Adorno ve Horkheimer: Kültür Endüstrisi
- Marcuse
- Habermas
- Gramsci ve “Hegemonya”
- Althusser ve Devletin İdeolojik Aygıtları
- Yapısalcı Dilbilim ve Göstergebilim
- İngiliz Kültürel İncelemeleri ve Stuart Hall
- İletişimin Ekonomi Politiği
- Herman ve Chomsky: Propaganda Modeli
Marksist yaklaşımlar, kültür ve ideolojinin var olan toplumsal
ilişkilerin korunmasında ve yeniden üretilmesinde önemli rol oynadığını
gördüler. KİA ve toplumsal kurumları da kapitalist sınıfın egemen fikir ve
görüşlerini topluma aktardığı aygıtlar olarak değerlendirir.
“Medya, seçme, dışarıda bırakma, bazı noktaları ön plana çıkarma, çerçeveleme, gibi haber üretim sürecinin rutin pratikleri ile gerçekleri ideolojik olarak yeniden inşa eder.” (s.94)
Levent Yaylagül
Kitle İletişim Kuramları: Egemen ve Eleştirel Yaklaşımlar
3. Baskı
Dipnot Yayınları
Ankara
2010
212 sayfa.
.jpg)
