Suzanne Collins - Alaycı Kuş (Açlık Oyunları Üçlemesi - 3. Kitap)

“Alaycı Kuş”, Suzanne Collins’in Açlık Oyunları serisinin üçüncü ve son kitabıdır. Romanın 17 yaşındaki ana karakteri Katniss Everdeen, artık zalim yönetime karşı ayaklanan halkın simgesi ve umudu haline gelmiştir. Açlık Oyunları’nda “alaycı kuş” simgesi ile özdeşleşen Katniss, şimdi de bu imajı ile isyana destek vermektedir.

Katniss, henüz 17 yaşında olmasına rağmen çok şey yaşamış, iki kere ölüm arenasından sağ kurtulmuş bir kızdır. Bütün yaşadıkları ondan iyileşmesi zor yaralar açmıştır. Ancak buna rağmen onu arenadan kurtaran isyancılar ve isyana önderlik eden 13. Mıntıka’nın ondan beklentileri vardır.

Tabii ilk kitapta yazar bize 13. Mıntıka’nın 75 sene önce yok yolduğunu söylemişti. Ancak bu gerçeği yansıtmıyor. Bu Capitol’un uydurduğu bir propaganda. Katniss de 13’ün var olduğu gerçeğini oraya götürüldüğünde öğrenir. (Birinci ve ikinci kitapta olanlar için bakınız!)

“Havadan bakıldığı zaman 13 de en çok 12 kadar neşeli görünüyordu. Capitol'ün televizyonda gösterdiği gibi dumanı tüten enkazlar yoktu belki ama yerin üstünde neredeyse hiçbir hayat belirtisi görünmüyordu. 13. Mıntıka'nın Capitol ve mıntıkalar arasındaki savaşta yeryüzünden silindiğinin iddia edildiği Karanlık Günler'den bu yana geçen yetmiş beş sene içinde inşa edilen yeni yapıların neredeyse tamamı yeraltına saklanmıştı. Savaş sırasında liderlerin sığınması ya da yerin üstünde yaşamanın imkânsızlaşması halinde insanlık için son bir barınak olması amacıyla yüz yıllar içinde geliştirilmiş bir yeraltı tesisi daha o tarihlerde mevcuttu. 13 halkı için en önemli konu, mıntıkalarının Capitol'ün nükleer silah geliştirme programının merkezi olmasıydı. Karanlık Günler sırasında 13'teki isyancılar hükümet kuvvetlerinin elindeki kontrolü zorla devralmış ve nükleer füzelerini Capitol'e çevirip pazarlık masasına oturmuşlardı: Rahat bırakılmaları halinde ölü rolü yapacaklardı. Capitol'ün batıda ikinci bir nükleer cephaneliği vardı ama 13'e belli bir misillemeye maruz kalmadan saldırmaları imkânsızdı. 13'ün teklifini kabul etmeye mecburdular. Capitol mıntıkanın gözle görülür kalıntılarını tamamen yok etmiş ve dışarıyla bütün bağlantısını kesmişti. Belki de Capitol liderleri 13'ün dışarıdan yardım alamaması halinde tek başına yok olup gideceğini düşünmüşlerdi. Birkaç defa yok oluşun eşiğine gelmişlerdi ama kaynakların sıkı paylaşımı, yorucu disiplin ve Capitol'den gelebilecek yeni saldırılara karşı istikrarlı tedbirler sayesinde hayatta kalmayı başarmışlardı.”

Capitol, Katniss ile diğer çocukları bir arenaya koyarak kendi amaçları ve çıkarları için kullanmıştı. Ancak oyunlarda, yıldızı beklenenden çok daha fazla parlayınca hem Capitol hem de isyan edenler için çok daha fazla önemli hale geldi. Capitol onu isyanı yatıştırmak için kullandı ve başarısız oldu. Bu kadar yıldızı parlamışken bu sefer de isyancılar ve 13. Mıntıka yönetimi de onu propaganda araçları olarak kullanmaya karar verirler. Sonuç olarak Katniss, her iki taraf için de çok kullanışlı birisi haline gelir.

“Karşı konulması gereken bir güç daha... Her ne kadar işler hiçbir zaman plana uygun gitmiyor olsa da, beni oyunlarında piyon olarak kullanmaya karar vermiş yeni bir güç oyuncusuyla karşı karşıyaydım. Önce beni yıldızları ilan eden, sonra bir avuç dolusu zehirli yemişin zararından kurtulmak için debelenen Oyunkurucular. Sonra beni isyanın ateşini söndürmek için kullanmaya çalışan, ancak attığım her adımın daha alevlendirici olmasına neden olan Başkan Snow. Ardından beni arenadan kurtaran metal bir kıskaçla tuzağa düşüren, kendilerine Alaycı Kuş tayin eden ve kanatları istemeyebileceğimi görmenin şokunu atlatmaya çalışan isyancılar. Ve şimdi de bir avuç dolusu kıymetli nükleer silahı ve iyi yağlanmış bir makineyi andıran mıntıkasıyla bir Alaycı Kuş'u tımarlamayı bile yenisini yakalamaktan daha zor bulan Başkan Coin. Ancak içlerinde benim de kendime göre planlarım olduğunu ve bana güvenilmemesi gerektiğini en çabuk idrak eden o oldu. Tıpkı, beni, alenen "tehdit" ilan edenin de ilk o olması gibi...”

Katniss’in arenada başlattığı isyan ateşi tüm ülkeyi sararken sömürülen ve köleler olarak kullanılan mıntıka hakları ile onları baskı ve zulümle yöneten Capitol arasında yeniden bir savaş başlar. Bazı mıntıkalar artık isyancıların eline geçmiş, bazılarının halkı artık bölgelerinde kontrolü kendi ellerine alabilmişlerdir. Bazılarında ise savaş devam ediyor.

Gerçek bir savaş ve isyanla birlikte bir de son hız devam eden bir propaganda savaşı var. Capitol’un isyancılara karşı ve isyancıların da Capitol’a karşı kullandığı propaganda araçları ve mesajları var. İsyancıların en büyük propaganda silahı ise Katniss. Onun görüntüleri hem Capitol’u kızdıracak hem de isyancılara ümit olacaktır. Katniss’in görüntülerini propaganda aracı olarak nasıl kullanacaklarını ise şöyle tartışıyorlar:

“Plutarch, önündeki klipsli dosyaya bakan Cressida'ya başıyla işaret etti. "Sekizinci Mıntıka'daki hastanede, Katniss'in müthiş görüntülerini kaydettik. 'Kim olduklarını ve ne yaptıklarını biliyorsunuz' temasıyla yeni bir propaganda spotu hazırlamalıyız. Katniss'in hastalarla, özellikle çocuklarla iletişimine, hastanenin bombalanmasına ve enkaza odaklanacağız. Messalla şu anda montajla meşgul. Ayrıca kafamızda bir de Alaycı Kuş eseri var. Katniss'in en iyi anlarını, isyan ayaklanmaları ve savaş görüntüleriyle birleştireceğiz. Ve bu çatışmaya 'Yangın Başlıyor' adını vereceğiz.”

KATNISS EVERDEEN: HEM ÜMİT HEM TEHDİT

Katniss isyanın simgesi, isyancıların yüzü olarak kullanıldıkça hem Capitol tarafından hem de isyancı liderler arasında tehdit olarak görülmeye başlanır. Çünkü bir gün savaş bitecek ve bu sefer kullandıkları bu “silah” kendi aleyhlerine olabilir. Çünkü Katniss dik başlılığı, emirlere karşı gelmesi ve ani çıkışları ile zaten isyan ateşini yakması ile bilinir. Bundan dolayı belli bir süre artık özellikle safında savaştığı taraftan bile tehdit olarak görülmeye başlar. Bunu anlayan Katniss şu ifadeleri kullanır:

“Bu yüzden, çenemi kapatmak için beni öldürtecek." Daha sözcükler dudaklarımdan dökülürken, doğru olduklarını biliyordum. 

Boggs, "Artık insanları bir araya toplamak için sana ihtiyacı yok," diye hatırlattı. "Dediği gibi, birincil amacın mıntıkaları birleştirmekti ve bunu başardın. Şimdiki propaganda spotları sensiz de çekilebilir, isyana ateş katmak için yapabileceğin son ve tek bir şey var." 

Alçak sesle, "ölmek," dedim. 

"Evet. Ve bize anısına savaşacağımız bir şehit vermek," dedi Boggs.”

YENİ DÜZEN Mİ, YENİ SAVAŞ MI?

Yazar öyle bir distopya kurgulamış ki hem zulüm ve baskı ile halkı yöneten Capitol hem de isyana önderlik eden 13. Mıntıka arasında neredeyse hiç fark yok. İkisi de iktidar istiyor ve ikisi de bu iktidarı elinde tutmak için her yolu denemeye hazırdır. Onlar için halk, amaca ulaşana kadar kullanacakları bir araçtır. Katniss de onlar için böyledir, bir araçtır. Amaçları doğrultusunda kullanabildikleri sürece yararlı, değilse ortadan kaldırılması gereken bir araç.

Yazar bir yandan isyan ile yeni bir düzenin kurulabileceğini söylerken, bir yandan da isyan sonucunda benzer bir sistemin devam edebileceğini ima ediyor. Tek farkla, eskiden Capitol ve Başkan Snow vardı. Capitol devrilince bu sefer onun yerini benzer bir yönetim alacak. Değişen sadece aktörlerdir.

Bunu en bariz 13. Mıntıka Başkanı Coin’in, savaş bitip ve Capitol alındıktan sonra, yeni bir Açlık Oyunları başlatma teklifi yaptığı sırada görüyoruz. İktidarını korumak ve halen intikam hissi ile dolu olan halkı yatıştırmak için yeni bir Açlık Oyunları yapmayı teklifi yapıyor. Terk farkla bu sefer arenaya mıntıka halkının çocukları değil, Capitol halkının çocukları gidecektir. Yani arenada yine çocukların öleceği bazılarını hiç rahatsız etmez. Bazıları bunu intikam için ve sözde adalet için ister, Coin gibi yöneticiler ise iktidarda kalabilmek için. Ancak kimse 75 yıl devam eden bu açlık oyunlarının bir savaş, büyük bir yıkım ve her iki taraftan da binlerce kişinin ölmesi ile sonuçlandığını görmez. Yani tarih yine tekerrür mü edecek?

Tabii böyle olunca yeni bir savaş da kaçınılmaz olur. Katniss de bunu sorar:

"Plutarch, yeni bir savaşa mı hazırlanıyorsun?" diye sordum ona. 

"Ah, şimdi değil. Şimdi herkesin yakın geçmişteki dehşetin asla tekrar edilmemesi gerektiği konusunda hemfikir olduğu tatlı dönemdeyiz," dedi. "Ancak kolektif düşünce genelde kısa ömürlü olur. Bizler hafızası yetersiz ve kendi kendini yok etmek konusunda son derece hünerli, dönek yaratıklarız. Gerçi kim bilir? Belki buraya kadardır, Katniss."

Suzanne Collins
Alaycı Kuş
(Açlık Oyunları Üçlemesi - 3. Kitap)
Özgün adı: Mockingjay
(The Hunger Games Series - Book 3)
Çev: Sevinç Tezcan Yanar
Pegasus Yayınları
416 sayfa.