22 En İyi Distopya Romanı ile Karanlık Geleceğe Yolculuk

George Orwell’in ünlü romanı “1984” ve Aldous Huxley’in “Cesur Yeni Dünya” başlıklı eseri, distopya kitaplar denilince ilk hatırladıklarımdır. Ancak distopya romanlar bunlarla sınırlı değil. Her dönem, farklı türde distopya edebiyat ortaya koymuştur. Orwell’in ve Huxley’in klasik distopya eserleri ile birlikte, yeni sayılabilecek Suzanne Collins’in Açlık Oyunları gibi genç yetişkin distopya romanları da okur tarafından büyük ilgi görüyor.

En iyi distopya romanlar listesi ve kitap önerileri

İngiliz yazar Thomas More, 1516 yılında ideal bir devlet ve toplumu tasvir ettiği Latince eseri Utopia’yı yazdığında bu kitabın isminin yeni bir edebiyat türünün başlangıcı olacağını bilemezdi. More’un eserini birçok ütopya kitaplar takip ederken, kısa sürede zıddını da doğuruştur. Çünkü bir şey en iyi zıddı ile bilinir. Bundan dolayı ideal, kusursuz, hiçbir sorunun olmadığı, herkesin mutlu ve huzur içinde yaşadığı ütopya toplumların anlatıldığı eserler, korkunun hakim olduğu bir dünyayı anlatan karşı-ütopya ya da distopyaları doğurmuştur.

Distopya, istenmeyen ve korkulan toplum ya da yer anlamında kullanılıyor. Kelime anlamı olarak ise distopya “kötü bir yer” anlamına geliyor. İlk distopya romanlarda da insanların baskı altında yaşadığı, korkunun hâkim olduğu toplumlar, insanın değerinin olmadığı totaliter rejimler tasvir ediliyor.

Kitap önerileri: En iyi bilim kurgu kitapları (25 bilim kurgu roman / seri listesi)

Distopya romanlar edebiyatta kendisine sağlam yer edinmiştir. Özellikle son bir yılda birkaç tane distopya roman okuyunca en iyi distopya kitaplardan oluşan bir liste hazırlamaya karar verdim. Daha önce hazırlanan listelere göz attığımda distopya eserleri özellikle iki kategori altında toplayabiliriz. Birincisi, klasik distopya romanlar. Bunlara ilk paragrafta örnek olarak verdiğim Orwell ve Huxley’in kitapları ve benzerleri dahildi. İkinci kategori ise çoğu son yıllarda yazılan ve “genç yetişkin distopya romanlar” olarak adlandırılan kitaplardır. Suzanne Collins’in “Açlık Oyunları” ve Veronica Roth’un “Uyumsuz” başlıklı eserleri bu türdendir. Bu iki eser de seri şeklindedir ve her ikisinin de filmi bulunması dolayıyla da popülerdir diyebiliriz.

Distopya eserlerle ilgili farklı bir ayrımı ise Oggito’da gördüm. Burada distopya eserler üç evreye ayrılıyor. Her bir evrede yazılan eserlerin ise esin kaynağı farklıdır. Bu evreler şu şekilde sıralanıyor:

Distopya eserlerin evreleri

1. 1930-1960 evresi, Devlet korkusu. Esin kaynağı: II. Dünya Savaşı, komünizm, faşizm. Örnek olarak Orwell ve Huxley’in eserleri.
2. İkinci Dalga: Bedenle ilgili kaygılar. Esin kaynağı: Çevre sorunları, Soğuk Savaş, kimlik politikaları. Örnek olarak P. D. James’in “The Children of Men” kitabı.
3. Genç Yetişkin Patlaması: Romantizm. Esin kaynağı: Popüler kültürün monotonluğu, terör olayları. Örnek olarak Suzanne Collins’in “Açlık Oyunları” ve Veronica Roth’un “Uyumsuz” serileri.

Bütün bunları gözden geçirerek, hem okuduğum, hem de okumayı düşündüğüm distopya romanlardan bir liste hazırladım. Bu aynı zamanda distopya sevenler için de bir okuma önerisi, okuma listesi de sunuyor. 

Kitap önerileri: En iyi fantastik kitaplar (25 fantastik roman serisi listesi)

İşte, tüm zamanların en iyi dostopya romanları listesi:

1. George Orwell - Bin Dokuz Yüz Seksen Dört (1948)

İngiliz yazar Orwell’in listede iki kitabı bulunuyor. 1984 ve Hayvan Çiftliği. Zaten distopya eserler ve distopya edebiyatı denildiğinde ben ilk önce Orwell’in bu eserini hatırlarım. 1984, dünyanın üç devlet tarafından yönetildiği bir dünya sunuyor. Her şeyin sıkı bir devlet kontrolünde olduğu bir toplum var. Hatta insanların düşüncelerini bile kontrol etmeye çalışan, tarihi istediği gibi değiştiren bir totaliter yönetim var Orwell’in eserinde. Düşünmek bile suçtur burada. Adına da düşünce suçu deniliyor. Düşünerek suç işleyenleri ise çok ağır cezalar bekliyor.

Daha ayrıntılı: George Orwell - 1984 - Konusu - Kitap Yorumu

2. Aldous Huxley - Cesur Yeni Dünya (1932)

Huxley’in Cesur Yeni Dünyas’sı sık sık Orwell’in 1984’ü ile karşılaştırılıyor. Bazı açılardan bu eseri düşündüğümde distopyadan çok ütopya da olabilir diyorum. Ancak eserde anlatılan toplum derinlemesine incelendiğinde bir distopyadır. İnsanların fabrikalarda şişelerde üretildiği, şişeden çıkmadan (doğmadan) önce de kaderlerinin artık belirlendiği bir toplum sunuyor yazar. Ya her şeye sahip üst düzey bir yönetici Alfa Artı olarak dünyaya gelirsiniz ya da “Epsilon-Eksi Yarı Moronlar” olarak hep toplumun en düşük seviyesinde ölene kadar çalışırsın.

Daha ayrıntılı: Aldous Huxley - Cesur Yeni Dünya - Konusu - Kitap Yorumu

3. Yevgeni Zamyatin - Biz (1921) 

Rus yazar Yevgeni Zamyatin'in bu distopya eseri, hem Huxley hem de Orwell'in kendi distopyalarını yazmasına ilham veren olan bir kitaptır. Hatta Orwell bu eserdeki bazı karakterleri aynen alarak 1984 başlıklı romanında kullanmıştır. Kitapta ise uzak bir gelecek, matematiğin hayatın her alanında uygulandığı sayılara çok önem veren bir toplum var. Bütün dünyaya hakim olan Tek Devlet tarafından yönetiliyor. Tabii böyle bir devlet bir zamanlar yapılan devrim ile ortaya çıkmıştı. Bir grup insan ise artık yeni bir devrimin zamanı geldiğini düşünür. Çünkü onlara göre son devrim diye bir şey yoktur.

Daha ayrıntılı: Yevgeni Zamyatin - Biz - Konusu - Kitap Yorumu

4. Ray Bradbury - Fahrenheit 451 (1953)

Her modern toplumda bir itfaiye birimi bulunuyor. Görevleri de bir evi, mahalleyi bazen de koca bir şehri yok edebilecek yangınlarla savaşmaktır. Bradbury ise bu distopya dünyada bize tek görevleri kitap yakmak olan bir itfaiye sunuyor. Özel olarak eğitim görüyorlar, kitapların nerede saklanabileceğini, nasıl bulunacağını öğreniyorlar. Sonra da aldıkları ihbarla gittikleri evi kitaplarla birlikte yakıp yok ediyorlar. Kitapları tehlikeli gören bu toplumda bir gün bir itfaiye eri yakmaya gittiği evden bir kitabı alır ve gizlice okur.

Daha ayrıntılı: Ray Bradbury - Fahrenheit 451 - Konusu - Kitap Yorumu

5. Jack London - Demir Ökçe (1908)

Jack London'ın Demir Ökçe (1908), erken dönem distopik edebiyatın öncülerinden biridir. Roman, Amerika'da faşist bir oligark yönetiminin yükselişini ve bu yönetimin sosyalist bir devrimle karşı karşıya kalışını anlatır. Kitap, kapitalist sistemin vahşetini ve toplumsal adaletsizlikleri güçlü bir şekilde eleştirirken, aynı zamanda insan direncinin ve mücadelesinin de altını çizer. London, zengin bir kurgusal arka planla, okuyucularını sınıf çatışmaları, sosyalist idealler ve gelecekteki potansiyel toplumsal dönüşümler hakkında derin düşüncelere sevk eder.

6. Cormac McCarthy - Yol (The Road - 2006)

Yol, Cormac McCarthy'nin 2006 yılında yayınlanan, Pulitzer Ödülü'ne layık görülen çarpıcı bir post-apokaliptik romanıdır. Kitap, bir felaketin ardından tamamen değişmiş, neredeyse tüm canlı yaşamının yok olduğu bir dünyada hayatta kalma mücadelesi veren bir baba ve oğulun hikayesini anlatır. Roman, kapkara, soğuk ve umutsuz bir dünyayı tasvir eder. Güneşin zararlı hale geldiği, bitki örtüsünün yok olduğu, insanlar ve hayvanların büyük çoğunluğunun öldüğü bir ortamda hayatta kalanlar, hayvani içgüdülerle hareket eden kanibal gruplara dönüşmüştür. Bu çarpıcı dünya, insanlığın en temel değerlerinin yerle bir olduğu bir kabus tablosu sunar.

7. H. G. Wells - Zaman Makinesi (1895)

Zamanda seyahat hep ilgi çeken bir konu olmuştur. Birileri geçmişte ne olduğunu öğrenmek ister, diğerleri ise gelecekte neler olacağını görmek ister. İşte Wells’in bu eserinin ana karakteri de bir makine yaparak geleceğe gider. Ancak distopya bir dünya ile karşılaşır. İnsanlar değişmiştir, bir kısmı yer üstünde, diğer kısmı ise yer altında yaşıyor. En ilginci ise yer üstünde yaşayanlar, yer altıda yaşayanlar için birer avdır.

Daha ayrıntılı: H. G. Wells - Zaman Makinesi - Konusu - Kitap Yorumu

8. Anthony Burgess - Otomatik Portakal (1962)

Uyuşturucunun kol gezdiği bir toplum sunuyor Burgess bu eserde. Ayrıca gençler darp, şiddet ve tecavüzü eğlence olarak görüyor. Romanın ana karakteri de bütün bu suçlardan bir gün hapse atılır. Buradan tek çıkış yolu vardır o da hükümetin yeni geliştirdiği bir tedaviyi kabul etmek. Buna göre bu tedavi sonucu insanlar kesinlikle şiddet eğiliminden kurtuluyor. Kulağa hoş geliyor ancak bu yeni yöntem sonucu insanlar birer otomatik makineye dönüşüyor.

Daha ayrıntılı: Anthony Burgess - Otomatik Portakal - Konusu - Kitap Yorumu

9. José Saramago - Körlük (1995)

José Saramago'nun Körlük romanı, aniden ve gizemli bir şekilde başlayan bir körlük salgınının bir şehri kasıp kavurduğu distopik bir dünyayı anlatır. Görme yetisini kaybeden insanlar, karantina altına alınır ve bu durum, toplumun en derin karanlıklarını ortaya çıkarır. İnsanların ahlaki değerlerinin çöküşü, korku, panik ve şiddetin artmasıyla birlikte, toplumun temel yapı taşları sarsılır. Körlük, aslında fiziksel bir hastalıktan çok, insan doğasının karanlık yönlerinin bir alegorisidir. Roman, insanın iyilik ve kötülük arasındaki ince çizgi üzerindeki dengeyi ve toplumun birey üzerindeki etkisini derinlemesine sorgular. Bu yönüyle Körlük, distopya türünün en önemli örneklerinden biri olarak kabul edilir.

10. George Orwell - Hayvan Çiftliği (1945) 

Orwell’in bir başka güzel eseri. Kitabın alt başlığı “Bir peri masalı” ifadesini taşır. Bu peri masalı bizim hayatımızın gerçeklerinin ta kendisidir. Hepimiz böyle bir peri masalında yaşıyoruz. Bizler Orwell’in Hayvan Çiftliği’ndeki at, eşek, keçi, tavuk, inek ve sair hayvanlar gibiyiz. Tabii domuzları da unutmamak lazım. Bir de gerçek hayatta diğer çiftlik (dünya) sakinlerinin sırtından geçinen, “diğerlerinden daha eşit” olan domuzlar da var. 

Daha ayrıntılı: George Orwell - Hayvan Çiftliği - Konusu - Kitap Yorumu

11. William Golding - Sineklerin Tanrısı (1954)

William Golding'in en ünlü kitabı da diyebiliriz bu esere. Buradaki distopya dünyada sadece çocuklar var. Bir uçak kazası sonucu bir grup çocuk bir adada mahsur kalır. Peki, ne yapacaklarınız düşünüyorsunuz? Öyle görünütor ki çocuk olmalarına rağmen burada da distopya bir dünya kurulur.

Daha ayrıntılı: William Golding - Sineklerin Tanrısı - Konusu - Kitap Yorumu

12. Margaret Atwood - Damızlık Kızın Öyküsü (The Handmaid's Tale, 1985)

Margaret Atwood'un Damızlık Kızın Öyküsü (1985), totaliter bir rejim altında kadınların özgürlüklerinin tamamen ellerinden alındığı bir distopyayı anlatır. Roman, yakın gelecekte Amerika Birleşik Devletleri yerine kurulan Gilead Cumhuriyeti'nde geçer. Bu yeni düzen, kadınları yalnızca üreme işlevine indirger ve onları damızlık olarak kullanır. Offred adındaki bir kadının gözünden anlatılan hikaye, bireysel hakların yok edildiği, baskı ve korku üzerine kurulu bir toplumun dehşet verici yüzünü gösterir. Atwood, bu distopya aracılığıyla kadın hakları, otoriterlik, dini fanatizm ve toplumsal kontrol gibi konuları güçlü bir şekilde eleştirir.

13. Philip K. Dick - Android'ler Elektrikli Koyun Düşler mi? (1968) 

Amerikan bilim kurgu yazarı Philip K. Dick’in “Androidler Elektrikli Koyun Düşler Mi?” romanı, nükleer bir savaşın büyük yıkıma yol açtığı bir dünyayı anlatıyor. Savaş sonrası oluşan radyoaktif toz bulutları, insanları dünya dışındaki kolonilere yerleşmeye zorlar. Kolonilerde ise insana benzer android robotlar kullanılıyor. Bu androidlerin dünyada bulunması yasak. Kolonilerde sahiplerine isyan ederek kaçak yollarla Dünya’ya gelen androidler ise avlanarak emekli ediliyor (öldürülüyor). Dick’in bu kitabı Blade Runner (1982) filmine temel oluştururken, kitaptaki bazı öğeler devam filmi Blade Runner 2049’da (2018) da kullanılmıştı. 

Daha ayrıntılı: Philip K. Dick - Android'ler Elektrikli Koyun Düşler mi? - Konusu - Kitap Yorumu

14. Suzanne Collins - Açlık Oyunları (2008)

Suzanne Collins’in Açlık Oyunları Üçlemesi, gelecekte kıyamet sonrası (post-apocalyptic) bir Kuzey Amerika’da kurulan distopya bir ülkeyi anlatıyor. Yönetici konumundaki Capitol ve ona köle gibi çalışan mıntıkalar var. Mıntıkalar bir zamanlar Capitol'a karşı ayaklanmış ancak isyan bastırılmış. Bunun cezası olarak her yıl 12 ile 18 yaş arasındaki çocuklarını ölümüne savaşacakları Açlık Oyunları'na gönderiyorlar. Capitol böylece hem yaptıkları isyanı unutturmuyor hem de her yıl hatırlarcasına bir daha cezalandırıyor. 

Daha ayrıntılı: Suzanne Collins - Açlık Oyunları - Konusu - Kitap Yorumları

15. Kazuo Ishiguro - Beni Asla Bırakma (2005)

Kazuo Ishiguro'nun Beni Asla Bırakma (2005), insan olmanın anlamını sorgulayan etkileyici bir distopyadır. Roman, İngiltere'nin kırsalında yer alan Hailsham adındaki bir yatılı okulda yetişen üç arkadaşın hikayesini anlatır. Ancak zamanla, bu çocukların klonlandığı ve organ bağışı için yetiştirildikleri ortaya çıkar. Ishiguro, karakterlerin kaderlerine boyun eğişlerini ve insanlıklarını koruma çabalarını derin bir duygusal zenginlikle işler. Kitap, etik ve moral değerler üzerine düşündüren bir distopya sunarken, aynı zamanda sevgi, dostluk ve kayıp gibi evrensel temaları da ustalıkla ele alır.

16. Dmitry Glukhovsky - Metro 2033 (2002)

Dmitry Glukhovsky'nin Metro 2033 romanı, nükleer bir savaşın ardından yer üstünün yaşanılmaz hale gelmesiyle Moskova metrosu tünellerinde hayatta kalan insanların mücadelesini anlatır. Karanlık, tehlikeli ve izole bir dünyada farklı ideolojilere sahip gruplar arasında hayatta kalma savaşları yaşanırken, ana karakter Artyom, metro sisteminin dışındaki dünyayla ilgili söylentileri araştırmak üzere tehlikeli bir yolculuğa çıkar. Roman, kıyamet sonrası bir dünyanın çarpıcı portresini çizerken, insan doğasının en karanlık ve en aydınlık yönlerini gözler önüne serer.

17. Stephen King - Azrail Koşuyor (Running Man, 1982)

Stephen King'in Azrail Koşuyor (Running Man, 1982), karanlık bir gelecekte geçen gerilim dolu bir distopyadır. Roman, 2025 yılında, ekonomik eşitsizliklerin uç noktalara vardığı ve insanlar arasında hayatta kalma mücadelesinin acımasız bir oyun haline geldiği bir dünyayı anlatır. Baş karakter Ben Richards, ailesini geçindirmek için katıldığı ölümcül bir televizyon programında, hayatta kalmak için kaçarken aynı zamanda tüm toplumun gözleri önünde bir av haline gelir. King, bu distopyada medya manipülasyonu, şiddet kültürü ve kapitalist sistemin acımasızlığını keskin bir eleştiriyle işler, okuyucuları gerilim dolu bir maceraya sürükler.

18. Ursula K. Le Guin – Mülksüzler (The Dispossessed, 1974)

Mülksüzler, Le Guin'in Hain Döngüsü serisinin altıncı kitabı. Buna rağmen tek başına da okunabilecek bir roman. Mülksüzler "belirsiz ütopya" olarak nitelendiriliyor. Ancak bazı kaynaklarda distopya olarak da geçiyor. Yazar okuru ikiz gezegenlere görüyür. Birinde kapitalist bir düzen varken, diğerinde ise anarşist bir toplum düzeni kurulmuş.

Daha ayrıntılı: Ursula K. Le Guin - Mülksüzler - Konusu - Kitap Yorumları

19. P. D. James - İnsanlığın Çocukları (The Children Of Men - 1992)

P. D. James'in İnsanlığın Çocukları (1992), insanlığın sonuna dair kasvetli bir distopya sunar. 2021 yılında geçen romanda, dünya nüfusu tamamen kısırlaşmış ve son insan nesli yaşlanmaktadır. İnsan soyunun tükenmesi tehdidi altında, toplumlar çöküşe ve kaosa sürüklenmiştir. Romanın ana karakteri Theo Faron, umutsuzluğun hâkim olduğu bu dünyada, hamile bir kadının varlığını keşfeder ve onunla birlikte, insanlığın son umudu olan bu çocuğu korumak için tehlikeli bir yolculuğa çıkar. James, bu distopyada doğurganlık, umut ve insanlık kavramlarını derinlemesine işlerken, aynı zamanda otoriter rejimlerin ve bireysel özgürlüklerin çarpıcı bir eleştirisini sunar.

20. Ayn Rand - Atlas Silkindi (Atlas Shrugged, 1957)

Ayn Rand'ın Atlas Silkindi (1957), felsefi boyutları olan bir distopya romanıdır ve Rand'ın nesnelcilik (objectivism) felsefesini en iyi yansıtan eserlerinden biridir. Roman, ABD'de geçen ve ekonomik bir çöküşe doğru sürüklenen bir dünyada, yaratıcı ve üretken bireylerin sistem tarafından nasıl baskılandığını anlatır. Baş karakter Dagny Taggart, büyük bir demiryolu şirketini ayakta tutmaya çalışırken, toplumun yükünü taşıyan yetenekli insanların ortadan kaybolmasıyla karşı karşıya kalır. Roman, "atlas" metaforu üzerinden, toplumu sırtlayan bireylerin yüklerini bıraktığında ne olacağını sorgular. Atlas Silkindi, kapitalizm, bireysel özgürlükler, yaratıcılık ve kolektivizm arasındaki çatışmaları derinlemesine inceleyerek okuyucuları güçlü bir felsefi tartışmaya davet eder.

21. Lois Lowry - Seçilmiş Kişi (The Giver, 1993)

Lois Lowry'nin Seçilmiş Kişi (The Giver, 1993), gençler için yazılmış, etkileyici bir distopya romanıdır. Hikâye, aşırı düzen ve kontrol altında tutulan, duygulardan ve renklerden yoksun bir toplumda geçer. Bu dünyada, herkesin hayatı sıkı kurallar ve belirlenmiş rollerle şekillendirilmiştir. Ana karakter Jonas, 12 yaşına geldiğinde "Seçilmiş Kişi" olarak atanır ve topluma geçmişin anılarını taşıyan tek kişi olan "Verici"den öğrenmeye başlar. Jonas, bu süreçte toplumun karanlık sırlarını ve gerçek duyguların gücünü keşfeder. Seçilmiş Kişi, bireysel özgürlük, hafıza, duyguların önemi ve toplumsal kontrol üzerine derinlemesine düşündüren bir distopya sunar, aynı zamanda genç okuyuculara hitap eden evrensel temaları da ustalıkla işler.

22. Veronica Roth - Uyumsuz (Divergent, 2011)

Uyumsuz, Veronica Roth tarafından kaleme alınmış ve genç yetişkin literatüründe büyük yankı uyandıran bir distopya romanıdır. Kitap, gelecekteki bir Chicago'da, bireylerin belirli gruplara (Cesur, Bilge, Samimi, Özverili ve Kendiliğinden) ayrıldığı ve yaşamlarının bu gruplara göre şekillendiği bir toplumda geçiyor.