Kitap yorumu: Memmed Said Ordubadi – Kılıç ve Kalem (Cilt 2)

Cavanşir Gadimov

30 Eki, 2021

Kitap yorumu: Memmed Said Ordubadi – Kılıç ve Kalem (Cilt 2)

Azerbaycanlı yazar Memmed Said Ordubadi’nin (Məmməd Səid Ordubadi) Kılıç ve Kalem (Qılınc və qələm) romanı 2 ciltten oluşuyor. Birinci kitap daha çok Gence şehri ve Kuzey Azerbaycan olarak adlandırılan şimdiki Azerbaycan topraklarında geçiyor. İkinci ciltteki olaylar ise bu sınırı aşıyor ve daha çok Güney Azerbaycan olmakla, bütün Azerbaycan’ı ilgilendiren siyasi olaylar, savaşlar, iktidar mücadelesini konu ediniyor.

Memmed Said Ordubadi – Kılıç ve Kalem: Konusu

Kılıç ve Kalem, tarihi bir roman ve 12. yüzyılda Azerbaycan’da yaşanan olayları anlatıyor. Azerbaycan o dönemde Atabeyler (İldenizler) tarafından yönetiliyordu. Roman da Nahçıvan merkezli devletin kurucusu Şemseddin İldeniz dönemi (1136-1175) dışındaki tüm dönemlere değiniyor. Bu açıdan çok uzun bir dönem olan 40 yıllık tarihi olayları kapsayan bir roman.

Kitap yorumu: Memmed Said Ordubadi – Kılıç ve Kalem (Cilt 1)

Romanda ismi geçen hükümdarlar ve hakimiyet yılları şöyle:

Muhammed Cihan Pehlivan Dönemi (1175-1186)
Kızıl Arslan Dönemi (1186-1191)
Ebu Bekr dönemi (1191-1210)
Özbek dönemi (1210-1225)

Roman ise ana karakterlerinden Fahreddin’in Bağdat’a Azerbaycan heyeti ile yolculuğu ile başlıyor. Bu yolculuk resmi devlet işi için. Çünkü Bağdat’ta yeni halifenin tahta oturması ile ilgili tören yapılacak. Bu açıdan roman genel İslam coğrafyasından bir kesit sunarak başlıyor.

Bağdat bölümündeki en ilginç kısım ise bir cami yakınında dilenen 3 kör halife ile ilgili. Bu insanların halifelikten kör dilenciliğe düşüşleri o dönemdeki iktidar mücadelesinin nasıl acımasız olduğunu gösteriyor.

İldenizler içindeki siyasi mücadele

Romanın bu ikinci cildi birinciden çok farklı. Birinci cilt daha çok Gence şehrinde yaşanan olaylara odaklanıyor. Ünlü şair Nizami daha ön planda. Halk kahramanı Fahreddin ikinci planda.

Bu ciltte ise Fahreddin daha ön planda ve daha fazla savaş ve iktidar mücadelesi var. Yazar okuru Gence şehrinden Bağdat’a oradan Tebriz ve Hemedan’a ve Nahçıvan’a götürüyor.

Siyasi çekişmede ise başta Getibe var. Gence emirinin kızı, halifenin torunu olan bu kadın Muhammed Cihan Pehlivan ile evlenerek iktidara ortak olur. Sonra ise oğlunu iktidara taşımak için yapmadığı fitne ve siyasi dalavere kalmaz. Romana göre iki Atabey hükümdarı da onun tuzağına düşerek ölür.

Sonuçta bu tarihi romanın ikinci cildi daha çok siyasi olaylara ve savaşlara odaklanıyor. Ancak güzel yanı şu ki Azerbaycan’da 12. yüzyılda yaşanan tarihi olayları roman diliyle okurun hafızasına kazıyor.