Kitap yorumu: Philip Pullman – Altın Pusula (Karanlık Cevher Serisi 1)

Cavanşir Gadimov

1 Mar, 2021

Kitap yorumu: Philip Pullman – Altın Pusula (Karanlık Cevher Serisi 1)

İngiliz yazar Philip Pullman’ın Altın Pusula (Kuzey Işıkları) romanı, çocuk ve genç yetişkinler için fantastik bir kitap. Aynı zamanda Karanlık Cevher Serisi’nin (His Dark Materials) birinci romanı. Her ne kadar çocuklar için yazılan ve bir genç yetişkin romanı olarak görülse de kitabın konusunun temelinde çocukların anlayabileceğinden çok daha derin ve karmaşık bir kurgu var.

Altın Pusula mı, Kuzey Işıkları mı?

Kitabı okurken ilk fark ettiğim şey iki farklı başlığı olduğu oldu. İthaki Yayınları da daha önce kitabı Kuzey Işıkları (Northern Lights) olarak bassa da sonraki baskılarını Altın Pusula (The Golden Compass) başlığı ile yayımladığını görüyoruz.

Bunun sebebi ise şöyle. Kitap ilk önce İngiltere’de Kuzey Işıkları olarak basıldı. Amerika baskısında ise Altın Pusula başlığı kullanıldı. Tabii filmi de Altın Pusula olarak çekilince serinin birinci kitabı için Altın Pusula daha çok tercih edilir oldu. Bazı baskılarda her iki başlığı da kapakta görmek mümkün.

Kitap önerileri: En iyi fantastik kitaplar (25 fantastik roman serisi listesi)

Philip Pullman – Altın Pusula – Konusu

Philip Pullman, Karanlık Cevher serisinin birinci kitabında okuru alternatif bir fantastik dünyaya götürüyor diyebiliriz. Alternatif diyorum çünkü kitabın konusu da alternatif dünyalardan bahsediyor. Olayların yaşandığı da bu alternatif evren ya da dünyalardan birisi.

Peki, Altın Pusula’daki dünya nasıl bir yer? Bu fantastik dünyada her bir insanın bir cini var. Cin deniliyor ama bu cinler insanların ruhları gibi. Onlara bağlı, onlarla yaşıyor ve onlarla ölüyorlar. Bu cinler hayvan şekillerini alıyor. Çocuklar küçükken farklı hayvanların şekline dönüşebiliyor. Ancak yetişkinliğe geçişle birlikte bir şekil alıyorlar ve bir daha değişmiyorlar. En önemli özellikleri ise insanlarından çok fazla uzağa gidememeleri. Sürekli birlikteler.

Bu dünyada insanlar dışında farklı yaratıklar da yaşıyor. Serinin birinci kitabında en çok cadıları ve zırhlı ayıları görüyoruz. Cadıların da cinleri var. Ancak daha uzağa gidebiliyorlar. Ayıların ise yok ve bu ayılar kutupta yaşıyor, kendi kralları ve yönetimleri var. Cinleri olmayan canlılardan. Bunun yerine onların ruhu sayılabilecek zırhları var.

Altın Pusula romanındaki dünyada bir de çok gizemli bir şey var. Buna Toz (Dust) deniliyor. Bu görünmeyen Toz uzaydan ya da farklı evrenlerden geliyor ve en çok da yetişkinlere doğru çekiliyor. Çocukların daha az bir çekimi var. İşte, romanın ana karakterleri de bu gizemli madde ile ilgili bir dizi macera yaşar.

Çünkü bu dünyada Toz ile ilgili deney yapan insanlar ve gruplar var. Bu deneyleri için ise çocukları seçiyorlar. Daha doğrusu çocukları kaçırarak onlar üzerinde korkunç deneylerini uyguluyorlar. Romanın çocuk olan ana karakteri Lyra Belacqua da arkadaşı Roger Parslow kaçırılınca onu aramak için yola çıkar. Bu yolculukta ona eşlik eden insanlar, cadılar ve kutup ayıları var. Tabii düşmanları da az değil.

Altın Pusula romanının ana karakterleri

Lyra Belacqua – Romanın ana karakteri. Arkadaşı Roger Parslow ve kaçırılan diğer çocukları Hükmi Adak Meclisi isimli ve kiliseye bağlı bir örgütten kurtarmak için tehlikeli bir yolculuğa çıkar. Her bir insanın bir cini olduğunu söylemiştik. Lyra’nın cininin ismi de Pantalaimon.

Lord Asriel – Lyra onu amcası olarak biliyor. Gizemli madde Toz’u araştıran bir bilim adamı.

Mrs. Coulter – Zengin ve nüfuzlu bir kadın. Bir süre Lyra’yı himayesine alır. Ancak daha sonra Lyra çocukları kaçıranın o olduğunu öğrenir. Söz konusu Adak Meclisi isimli örgütün başında da o var.

Iorek Byrnison – Bir panserbjørne yani bir ayı. Aslında zırhlı bir ayı. Hikâyede önemli bir yere sahip ve Lyra’ya çok yardım edecek.

Benzer kitap serisi: Narnia Günlükleri - Konusu - Kitap yorumları

Karanlık Cevher serininin dünyası

Yazar, Karanlık Cevher serisinde dünya üzerinde keşiflerin popüler olduğu döneme benzer bir evren kurgulamış. Bahsettiğimiz karakterlerden Lord Asriel de farklı bölgelere seyahat ederek daha sonra bu keşiflerde bulduklarını bağlı olduğu Jordan Koleji’nde paylaşıyor.

Buradaki dünyanın bizim dünyamıza paralel bir evren olarak da görülebileceğini belirtmiştik. Ancak bazı olaylar ve isimler farklı şekilde geçiyor. Ancak yine de benzerlikler çarpıcı. Mesela kitaptaki belli başlı isimler ve yerler şöyle: Tatarlar, Muskovi, Çinganlar, Laponya ve sair. Bu dünyada yaşanan önemli olaylardan biri de şöyle anlatılıyor:

“Sonra Kolej hizmetkarlarının günlerdir fısıldaşıp durmalarına yol açan rivayet de vardı. Tatarlar'ın Muskovi'yi istila ettiği ve dalgalar halinde kuzeye, St. Petersburg'a doğru ilerledikleri, oradan Baltık Denizi'ne hakim olup sonunda Avrupa'nın batısının tümünün hakkından gelecekleri söyleniyordu. Ve Lord Asriel de en Kuzey'de bulunmuştu: Onu en son gördüğünde, Laponya'ya bir keşif seferi için hazırlık yapıyordu...”

Büyük siyasetin merkezindeki kilise

Seride dünya üzerinde büyük güç sahibi olan önemli bir kurum var. Bu kurum kilisedir. Kilise farklı örgütler üzerinden dünyayı yönetiyor ve nüfuzu altında tutuyor diyebiliriz. Bu kilisenin nasıl geliştiği de şöyle anlatılıyor:

“Papa John Calvin Papalık makamını Cenevre'ye taşıyıp Yüksek Disiplin Divan'ını kurdu kuralı, Kilise'nin hayatın her yanı üzerindeki gücü mutlak olmuştu. Calvin'in ölümünden sonra Papalık'ın kendisi de ortadan kaldırılmıştı ve onun yerine hepsine birden Majisteryum denen bir mahkemeler, kolejler ve konseyler kördüğümü türemişti. Bu organlar her zaman birlik halinde de değillerdi; bazen aralarında şiddetli bir rekabet gelişirdi. Bir önceki yüzyılın büyük bölümünde bunların en güçlüsü Piskoposlar Koleji olmuştu, ama son yıllarda Yüksek Disiplin Divanı, bütün Kilise organlarının en faal ve en korkulanı olarak, onun yerini almıştı.”

Aletiyometre, Toz ve gizemli bir örgüt

Kitabın isminin Amerika baskılarında Altın Pusula konulmasının sebebi, romanda önemli bir yere sahip “aletiyometre” ismi verilen ve pusulaya benzeyen bir cihaz. Dünyada sadece birkaç tane olan bu cihaz, doğruyu bulma cihazı olarak da adlandırılabilir. Nasıl çalıştırılacağını bilen çok az kişi var. Ana karakter Lyra’nın bir özelliği de içgüdüleri ile bu cihazı çalıştırabilmesi.

Bu alet aynı zamanda Toz ismi verilen gizemli madde ile de yakından bağlantılı. Her ne kadar kilise bu madde hakkında az da olsa bilgi sahibi olsa da insanlardan gizli tutuyor. Ama kendi gizli örgütü bununla ilgili deneyler yapıyor. Hem de çocuklar üzerinde.

"Bir Muskovit tarafından keşfedildi … Rusakov diye bir adam. Onun adını verip Rusakov zerrecikleri demişler. Hiçbir şekilde başka zerreciklerle etkileşmeyen temel zerrecikler, saptanması çok zordur, ama işin asıl olağanüstü yanı, insanların onları çekiyor görünmesi. … Ve daha da olağanüstü olanı … bazı insanlar diğerlerinden fazla çekiyor. Yetişkinler çekiyor, ama çocuklar çekmiyor. En azından, ergenlik çağına kadar pek çekmiyorlar. Aslında esas neden de... Adak Meclisi'nin kurulmasının esas nedeni de bu.”

Bir teoriye göre bu Toz paralel evrenlerden geliyor. Bu paralel evrenler ise zaman zaman aurora’da (kutup ışıkları) görülebiliyor.

Kitap önerileri: En popüler ve en çok okunan fantastik kitaplar (20 roman/seri listesi)

Film uyarlaması Altın Pusula ve dizi uyarlaması His Dark Materials

Serinin birinci kitabı 2007 yılında “Altın Pusula” başlığı ile filme uyarlanmıştı. Ancak devam filmleri yapılmadı. Başlıca sebep prodüksiyon şirketinin beklediği gişe gelirini elde edememesi olmuştu.

2019 yılında bu sefer “His Dark Materials” isimli dizi uyarlaması yapıldı ki bu yazı hazırlanırken artık iki sezon yayımlandı ve üçüncü (son sezon) sezonun da yapımına onay aldı.