Kitap yorumu: N. K. Jemisin - Beşinci Mevsim (Kırık Diyar Üçlemesi 1.Kitap)

Cavanşir Gadimov

9 Kas, 2022

Kitap yorumu: N. K. Jemisin - Beşinci Mevsim (Kırık Diyar Üçlemesi 1.Kitap)

Amerikalı yazar N. K. Jemisin’in 2015 yılında yayımlanan Beşinci Mevsim kitabı bir bilim fantezi romanıdır. Bilim fantezi olarak hem bilim kurgu hem de fantastik edebiyatın öğelerini içeriyor. Beşinci Mevsim romanı, Kırık Diyar Üçlemesinin birinci kitabı.

Beşinci Mevsim, 2016 yılında en iyi roman dalında Hugo ödülünü kazanmıştı. Aslında sadece üçlemenin ilk kitabı değil. Kırık Diyar’ın tüm kitapları Hugo’nun en iyi roman ödülünü alarak yazar Jemisin’e üç yıl art arda bilim kurgu ve fantastik edebiyatın bu prestijli ödülünü kazandırdı.

N. K. Jemisin - Beşinci Mevsim kitap yorumu

N. K. Jemisin’in Beşinci Mevsim romanı, farklı anlatım ve yazım tarzı ile çıkıyor okurun karşısına. İlk başlarda yazarın yazım tarzına alışmak zaman alabilir. Ancak hikâyenin çekiciliği kısa sürede bu romanı bitirmenize ve devam kitabına başlamanıza engel değil.

Ancak şunu da söylemek gerekiyor ki kitabın DEX yayınları tarafında yapılan Türkçe baskısı, yazım yanlışları ile dolu. Daha önce bu kadar yazım yanlışı ile dolu bir kitap ve çeviri görmemiştim. Umarım daha sonra yapılan baskıları daha okunabilir olur.

Ayrıca bakınız: En iyi fantastik kitaplar (35 fantastik seri ve roman)

N. K. Jemisin - Beşinci Mevsim konusu (Kırık Diyar Üçlemesi 1.Kitap)

Yazar Jemisin, Beşinci Mevsim romanında okuru farklı bir dünyaya götürüyor. Burada belirli aralıklarla “Beşinci Mevsim” ismi verilen büyük bir yıkım yaşanıyor. Tek bir kıtadan oluşan ve söz konusu mevsimler sonucu yok olarak yeniden doğan Sükunet isimli dünyanın insanları da tüm hayatlarını buna göre organize ediyorlar. Bazen bu yıkıcı mevsim birkaç yüzyıl gelmeyebilir. Bazen ise mevsimler arası süreler çok kısa oluyor.

Sükunet’te yaşanan bir beşinci mevsimde yer kabuğu kırılır, büyük depremler sonucu birçok şehir, kasaba ve köy yok olur, göğe ölümcül gazlar ve küller püskürür. Böylece yıllar ve bazen de on yıllar süren ışıksız kış dönemleri yaşanır.

Öte yanda Sükunet insanlarının bazen lanet dediği ama belki de bir hediye olarak görülebilecek “orojeni” ismi verilen güçlere sahip ve “orojen” adıyla bilinen insanları var. Argo tabirle bu insanlara hakaret anlamında “rogga” deniliyor. Orojen insanlar, yer ile bağlantı kurabiliyor ve bir depremi engelleyebilecekleri gibi bazen de istediklerinde büyük yıkımlara yol açabiliyorlar. Sonuç itibariyle tektonik hareketleri kontrol edebilen güçleri var.

Sükunet insanları orojenleri ve onların bu güçlerini bir lanet olarak görüyor. Bundan dolayı birçok yerde bir çocuk orojen olduğu öğrenildiğinde öldürülüyor. Tabii en iyi ihtimalle Sükunet’in tümünü kontrol eden Sanze imparatorluğunun merkezi Yumenes’te bulunan bir Merkez’e alınıp eğitilir ve imparatorluğa hizmet ederler.

Tabii orojenler dışında insana benzeyen başka bir yaratık daha var bu dünyada. Çok gizemli, tehlikeli olmaları ile ünlü olan taş yiyen ismi verilen bir tür. Haklarında çok az şey biliniyor.

Fantastik kitap önerisi: Brandon Sanderson – Oathbringer (Fırtınaışığı Arşivi 3. kitap)

Ana karakterler: Damaya, Syenite ve Essun

Roman bir birine paralel üç hikâye anlatıyor. Anlatıma Essun ile başlıyor roman. Essun, orta yaşlarından orojen bir kadın. Hikâye başlar başlamaz bir çocuğu kocası tarafından öldürülür. Sebebi ise kocasının artık çocuğunun orojen olduğu sırrını öğrenmesi. Essun’un şimdi tek bir hedefi var. Yaşadığı topluluğu terk ederek kocasını bulmak ve onu öldürmek. Aynı zamanda büyük çocuğunu da onun elinden almak.

Daha sonra Damaya isimli bir kız çocuğunun öyküsüne geçiyor roman. Ailesi onun orojen olduğunu öğrenince korkularından onu bir ahıra kapatırlar. Orojenleri yetiştiren merkeze haber verilir ve oradan Muhafız olarak adlandırılan bir görevli gelerek Damaya’yı ailesinden alır. Damaya’nın artık Merkez’de bir imparator orojeni olarak yetişeceği bir süre bekliyor.

Romanın anlattığı başka bir hikâye ise Syenite isimli ve Merkez’in yetiştirdiği dört yüzüklü ve güçlerini sürekli geliştiren yetişkin bir kadına ait. Orojenler güçlerini geliştirdikçe, yüzük kazanırlar. Daha çok yüzük daha çok ayrıcalık demek aynı zamanda. Dört yüzüğe sahip Syenite aynı zamanda on yüzüklü bir orojen erkek Alabaster ile eşleştiriliyor. Amaç buradan güçlü orojen çocuklar elde etmek. Syenite ve daha sonra onun akıl hocası olacak Alabaster önemli bir yolculuğa çıkar ve bir dizi önemli olay yaşarlar.

Fantastik kitap önerisi: Andrzej Sapkowski - Son Dilek (The Witcher Serisi 1)

Hem bilim kurgu hem de fantastik

Beşinci Mevsim, bilim fantezi türü bir roman. İçinde hem bilim kurgu hem de fantastik öğeleri birleştiriyor. Mesela, bu romandaki orojenler, orojeni güçleri ve onların yerin enerjisi ile yapabildikleri fantastik öğelerden. Diğer yandan bilim de çok ilerlemiş ve jeomest, jeodist, arkeomest, biomestler gibi bilim alanları var. Aynı zamanda bilim dallarından tıp o kadar ilerlemiş ki beyine yerleştirilen çipler, orojenleri birer makineye dönüştüren, otomatik olarak depremleri durduracak canlı cihazlara çevirebilen teknolojiye de sahipler.

Buna ek olarak kadim kalıntılar diye adlandırılan çok gizemli eşyalar ve nesneler de var. Bunlardan “sütunlar” diye adlandırılan nesneler, orojenlerin bağlanabildiği ve romanda önemli bir yere sahip kadim kalıntılar. Bu açıdan orojenlerin fantastik güçleri, bilim kurgunun bir ürünü olan teknolojik süper bir nesneyle bağlanıyor.

Tüm bu yönleri ile Jemisin’in Beşinci Mevsim romanı hem bilim kurgu hem de fantastik kurgu öğelerini bir araya getiriyor.

Ayrıca bakınız: En iyi bilim kurgu kitapları (25 bilim kurgu roman / seri listesi)

Yazar Jemisin ve romanın anlatım tarzı

Jemisin bu romanında daha önce hiç karşılaşmadığım farklı bir yazım tekniği tercih etmiş. En başta Essun’un hikâyesi anlatılan bölümlerde ikinci tekil şahısla bir anlatım tercih etmesi dikkat çekiyor. Romanlarda çoğu zaman yazarlar üçüncü tekil şahıstan anlatımı tercih eder. Bazen anlatıcı ve ana karakterin birleştiği romanlarda birinci tekil şahıs anlatır öyküyü. Burada ise yazar ya da anlatıcı Essun’u “sen” diyerek anlatıyor. Damaya ve Syenite’nin anlatıldığı kısımlarda ise üçüncü tekil şahıs olarak anlatılıyor öykü. Bu açından Essun’un burada farklı bir konumu var.

Buna ek olarak diyaloglar her zaman çift tırnak içinde veriliyor eserlerde. Burada da böyle. Ancak tırnaktan sonra gelen kısımlar zaman zaman karakterin iç düşüncesi olarak yer alıyor. Bu da yazar Jemisin’in başka bir tercihi.

Beşinci Mevsim farklı bir dünyası, toplumu, insan türü ve insanımsı varlıkları ile hem fantastik edebiyat hem de bilim kurguya farklı bir renk katıyor. Aynı zamanda ilk sayfalardan itibaren yıkılmaya ve yok olmaya yüz tutan bir dünyanın gizemle dolu öyküsünü anlatıyor. Akıcı bir şekilde okunan, okuru merak içinde bırakan bir roman.