Kitap yorumu: Jules Verne - Denizler Altında Yirmi Bin Fersah

Ünlü Fransız yazar Jules Verne’in Denizler Altında Yirmi Bin Fersah adlı eseri bir bilim kurgu romanı. 1870 yılında yayımlanan bu eser, bilim kurgunun klasikleri arasında yer alıyor. Aynı zamanda basımından bu yana en iyi macera romanlarından biri olarak da kabul ediliyor. 

Jules Verne - Denizler Altında Yirmi Bin Fersah kitap yorumu

Denizler Altında Yirmi Bin Fersah, yazar  Jules Verne’in en iyi ve en çok okunan eserlerinden biri. Tabii zaman zaman kısaltılmış baskıları ile bir çocuk kitabı olarak satılsa da aslında bir çocuk kitabı değil. Tabii içindeki bilim kurgu öğeleri ve karakterlerin yaşadığı maceralar ile çocuklar için de keyifli bir okuma sunuyor. 

Bu roman, okuru günümüzün teknolojisi ile bile çok fazla keşfedilmeyen ve insanlar için ulaşılmaz  denizin derinliklerine ve sırlarına götürüyor. Çünkü ana karakterlerden biri olan Kaptan Nemo, bir denizaltı icadı ve farklı aletleri ile denizin altında yaşamı, seyahati ve farklı işleri çok kolay hale getirmiştir. Birçok açından halen bilim kurgu öğeleri ile dikkat çeken klasik bilim kurgu kitaplardan biri.

Ayrıca bakınız: En iyi bilim kurgu kitapları, bilim kurgu roman ve seri önerileri

Denizler Altında Yirmi Bin Fersah romanının konusu

Romanda geçen olayları ana karakterlerden Fransız bir bilim adamı olan Profesör Pierre Aronnax anlatıyor. Aronnax, hizmetçisi Conseil ve Kanadalı balina avcısı Ned Land, 1866 yılında başlayan ve inanılmaz olaylar gördükleri bir macera yaşar.

Romandaki olaylar Temmuz 1866 ile Haziran 1868 tarihleri arasında yaşanıyor. Söz konusu yıllarda bazı gemiler denizde esrarengiz bir cisimle karşılaşır ve batar. Bu olayı araştırmak için ise ABD donanmasından Abraham Lincoln firkateyni görevlendirilir. Gemiye alınanlar arasında  Profesör Pierre Aronnax da var. Çünkü o bir deniz canlıları uzmanı. Denizlerde gemileri batıranın ise büyük bir narval yani boynuzlu bir balina olduğu düşünülüyor.

Tabii,  Abraham Lincoln firkateyninin söz konusu gizemli yaradık ile karşılaşması bunun bir balina olmadığını gösteriyor. Karşılaşma sonucu  Profesör Pierre Aronnax ve mızrakçı  Ned Land denize düşer.  Aronnax’ın hizmetçisi de efendisinin arkasından denize atlar. Sonuç olarak uzun bir süre denizde aradıkları yaratığın bir balina olmadığını, bunun çok gelişmiş teknolojiye sahip bir denizaltı olduğunu öğrenirler. Aynı zamanda bu denizaltının esiri olurlar.

Bilim kurgu önerisi: Isaac Asimov - Vakıf (Vakıf Serisi - 1. Kitap)

Denizaltının sahibi kendisini Kaptan Nemo diye tanıtır. Denizden kurtardığı 3 kişiye ne yapacağını bilemez. Artık sırrı ortaya çıkmıştı. Bundan dolayı onları gemisinden tutma kararı alır. Onlar gemide serbest dolaşacak kadar özgürler ama aynı zamanda gemiyi hiçbir zaman terk edemeyecek kadar da buranın esiri olurlar.

Tabii bu esaret aynı zamanda keyifli bir maceraya da dönüşür. Çünkü Kaptan Nemo, hem misafiri hem de esiri olan bu üç insan ile birlikte Pasifik Okyanusu, Hint Okyanusu, Aralık Denizi, Atlas Okyanusu, denizin altındaki kayıp ülke Atlantis, Güney Kutbu ve diğer birçok yeri gezer ve buradaki deniz harikalarını gösterir. Bu seyahatten en çok Profesör Aronnax zevk alır. Ned Lend ise sürekli kaçma planları yapar. Yine de yaklaşık iki yıllık bir macera yaşadıklarını söyleyebiliriz. 

Romanın dört ana karakteri:

• Kaptan Nemo
• Profesör Pierre Aronnax
• Conseil 
• Ned Land

Bu karakterlerin aslında üçünün kim olduklarını aşağı yukarı biliyoruz. Ancak Kaptan Nemo gizemli bir karakter olarak okurun karşısına çıkıyor.

Bilim kurgu önerisi: Ursula K. Le Guin - Karanlığın Sol Eli

Kaptan Nemo kimdir?

Kaptan Nemo, Nautilus ismini verdiği ve çağının ötesinde bir teknolojiye sahip bir denizaltı inşa eden bir dahidir. Ama bu dahi, geçmişte yaşadığı bazı olaylardan sonra toplumla olan ilişkisini keserek denizi kendisine mesken tutmuştur. Aslında “Nemo” kelimesi, Latince “hiç kimse” anlamına geliyor. Kaptan Nemo da kendisini  Profesör Aronnax ve arkadaşlarına tanıtırken bu ismi tercih ediyor. 

Kaptan Nemo, gizemli bir kişiliğe sahip. Nautilus’un hem esiri hem de misafiri olan üç kişi de onu gözlemleyerek nasıl biri olduğunu anlamaya çalışıyor. Nemo, Profesör ile ilk konuşmalarının birinde, insan toplumu ile ilişkisini kendi kararı ile kestiğini ve bu toplumun hiçbir kanununa boyun eğmediğini söylüyor. Geçmişinde yaşanmış dehşetli bir sır olduğu belli ve bundan dolayı da denizlerde yaşamaya karar vermiş. 

Zaten bundan dolayı kendisi bir karar almış. Hem denizde yaşayacak hem de her şeyini denizden temin edecek. Tüm gıdalarını, giysileri ve diğer birçok şey denizden elde ediyor. Denizden elde ettiği bazı şeylere örnek olarak şunları söyleyebiliriz: Yemeklerinde kırmızı et tadı veren kaplumbağa eti, yunus balığı ciğeri kullanıyor. Balina sütünden kaymak bile yapıyor. Şekeri deniz yosunlarından hazırlıyor. Anemon reçeli bile var. Ayrıca denizden elde edilen bazı malzemelerden elbise ve kumaşlar yapıyorlar.

Bilim kurgu önerisi: Frank Herbert - Dune: Çöl Gezegeni (Dune Serisi - 1. Kitap)

Nautilus’un misafiri olan üçlü sık sık kendi aralarında Kaptan Nemo’nun aslında kim olduğunu tartışıyor. Conseil’e göre o, alimlerin alay ederek dışladığı bir dahidir. Topluma karşı savaşmaktan bıktığı için denizlere sığınmış. Profesör Pierre Aronnax’a göre ise bu açıklama yeterli değil.

Çünkü o sadece insanlardan kaçmakla yetinmiyor. Dahi bir icatla denizlerde serbest bir şekilde dünyayı dolaşmak özgürlüğüne sahip. Gemisi sadece ona özgürlüğünü vermedi. Bu gemi aynı zamanda dehşetli bir intikam aracıdır. Onu takip eden ve batırmaya çalışan askeri gemileri bir göz kırpımında batırabiliyor. 

Kaptan Nemo topluma küsmüş olabilir. Ancak bu insanlara küstüğü anlamına gelmiyor. Çünkü denizde karşılaştığı ilk durumda kendi canını tehlikeye atarak zavallı bir insanı ölümden kurtararak büyük bir cesaret ve insanlık örneği sergiliyor. Kurtardığı kişiyi neden kurtardığı sorulunca ise “O bir Hintliydi, mahkum edilmiş bir ülkenin vatandaşı. Ben son nefesime kadar mazlumların yanında olacağım. Her bir mazlum insan benim kardeşim olmuştur, kardeşimdir ve kardeşim olacaktır.” diyor.

Tüm bunlar Nemo’nun kimliği ile ilgili bilgi veriyor okura. 

Kaptan Nemo, her ne kadar insancıl biri olsa da onu batırmak için takip eden askeri gemileri denizin dibine göndermekten de çekinmiyor. ABD yakınlarında askeri bir gemi ile karşılaşıyor ve bu gemiyi içinde yüzlerce insanla birlikte batırıyor. Profesörün bunu sorması üzerine ise şöyle diyor:

“Hak ve adalet benim tarafımdadır. Ben ezilen, o ise ezendir. Sevdiğim her şeyi, benim için kutsal olanları, vatanımı, eşimi, çocuklarımı, babamı, annemi onun yüzünden kaybettim. Nefret ettiğim her şey burada, bu gemidedir!”

Kaptan Nemo’nun denizaltısı Nautilus

İlk baskıda yer alan illüstrasyon. Çizenler: Alphonse de Neuville ve Edouard Riou

Bu romanda hiç şüphesiz en önemli yeri, Kaptan Nemo’nın icat ettiği ve Nautilus ismini verdiği denizaltı tutuyor.  Nautilus aynı zamanda yumuşakça (molüsk) türü bir deniz canlısının ismi. Yukarıda da bahsettiğimiz gibi Kaptan Nemo’nun bu denizaltısını görenler onu dev bir balinaya benzetir ve avlamak için askeri bir gemi görevlendirirler. Ancak bu gemi döneminin tüm askeri gemilerini yok edebilecek bir güce sahip silah aynı zamanda. 

Kaptan Nemo bu gemiyi nasıl inşa ettiğini açıklıyor. Parçaları dünyanın farklı yerlerinde farklı fabrikalarda inşa ettirip daha sonra bunları gizli bir adada bir araya getirmiş. Kaptan Nemo gibi bu geminin mürettebatı da gizemli. Profesör ve arkadaşları mürettebatı ancak birlikte bir iş yaptıklarında görüyor. 

Genel olarak ise bu denizaltı geminin birkaç özelliği var. Dışı demirden yapılsa da salon kısmında cam pencereleri var. Ancak bunlar da ihtiyaç halinde demir kapaklarla kapatılabiliyor. Geri kalan zaman ise denizin altındaki canlı alemi izlemek için iyi bir müşahede alanı sunuyor.

Bunun dışından en büyük özelliği elektrik enerjisini kullanması ve elektrik enerjisi ile çalışan güçlü motorlarının olması. Birkaç günde bir yüzeye çıkarak temiz hava alıyor ve bu sıkıştırılmış hava ile birkaç gün denizin altında ilerleyebiliyor. Kaptan Nemo aynı zamanda denizin altında gezmeyi ve farklı işler yapmayı da kolaylaştıran bazı icatlar da yapmış. En önemlisi sıkıştırılmış hava olan balonlar ve denizin altında gezmek için olan özel giysiler. 

Kaptan Nemo ve Nautilus’un maceraları

Bu kitap aynı zamanda bir macera romanı. Kaptan Nemo, Nautilus ile birlikte birçok denizi dolaşır. Bu seyahat sırasında birkaç gizemli ve dikkat çeken olay yaşanır. 

Birincisi, Kaptan Nemo ufukta bir şey görününce Profesör ve arkadaşlarını odalarına kapatır. Bu olayın ne olduğunu hiç öğrenemezler.  Kaptan Nemo’nun sır olarak kalmasını istediği olaylardan biri. Bir başkasında ise Yunanistan yakınlarından 1,000 kilodan fazla altını birilerine veriyorlar.

Yunanistan örneği şunu gösteriyor. Kaptan Nemo, özgürlük mücadelesi veren halklardan ve toplumlardan yana bir duruş sergiliyor. Yunanistan’a 1,000 kilo altın vermesini sebebi bu. Ayrıca odasında bağımsızlık mücadelesi veren halkların liderlerinin resimlerini asmış. 

Atlantis’i ziyaret ve Atlantis’in yeri

Atlantis, birçok kurmaca edebiyat eserinde yer alan kayıp bir yer. Jules Verne de “Denizler Altında Yirmi Bin Fersah” romanında bu kayıp yerden bahsediyor. Kaptan Nemo,  Nautilus ile denizlerin sırlarını keşfederken Atlantis’i de bulur. Hatta Profesör Pierre Aronnax ile denizin altındaki bu kayıp ülkeyi ziyaret de ederler. 

Atlantis nerede?

Kaptan Nemo, Atlantis’i Kuzey Atlas Okyanusu’nda bulur. Yer olarak ise Afrika kıtasının batısına çok yakın. Hatta şu an bu okyanusta olan Madeira Adası, Azorlar, Kanar Adaları ve Yeşil Burun Adaları’nın bir zamanlar Atlantis’in zirveleri olduğunu ve Atlantis bir gecede denizin altına batınca ondan geriye bu adalar kaldığını söylüyor. İşte, Jules Verne de bu romanında Atlantis’in yeri konusuna böyle bir kurmaca cevap veriyor. 

Verne'in Atlantis'ten gerileye kaldığını söylediği Madeira Adası, Azorlar, Kanar Adaları ve Yeşil Burun Adaları ile bu adaların haritadaki konumu

Kaptan Nemo serisini kitapları

Denizler Altında Yirmi Bin Fersah romanın ana karakteri Kaptan Nemo. Ama yazar Verne, bu eserine bir devam kitabı yazıyor: Esrarlı Ada. Burada okurlarına gizemli ve sırlı Kaptan Nemoile ilgili daha fazla bilgi sunuyor. Devam kitabı olarak okunabilir. 

Jules Verse

Denizler Altında Yirmi Bin Fersah

Özgün adı: Vingt mille lieues sous les mers

İlk yayımlanma tarihi: 1870

407 sayfa.